Nova godina
Nova godina je dan kada po solarnim i sličnim kalendarima počinje sledeći kalendarski, datumski, ciklus, odnosno to je prvi dan u sledećoj godini.
U svim kulturama koje koriste godišnje kalendare dolazak nove godine se proslavlja kao praznik. U današnje doba, većina zemalja je prihvatila računanje vremena po gregorijanskom kalendaru i početak nove godine računa od 1. januara. Proslava Nove godine je u Jugoslaviji poseban značaj počela da dobija posle Drugog svetskog rata kada se pokušao suzbiti značaj koji je veliki deo hrišćanskog stanovništa sa tih prostora pridavao proslavi Božića, tako što se pažnja usredsredila na do tada manje proslavljanu i religiozno nepopularnu „Novu godinu". Ovim se sa jedne strane izbegla (mada po nekima samo prividno) jedna manifestacija podvojenosti zbog kalendara stanovništva na religijskoj osnovi, ali se sa druge strane, po mišljenjima dela Jugoslovena, nepravedno stvarala opšta neprijateljska atmosfera prema onima koji su se odlučivali da nastave sa tradicijom proslave Božića. Ipak, može se primetiti da je u verski i kulturno heterogenoj zemlji bilo zgodno imati zajednički praznik, kao što je međunarodna Nova godina.
Proslavljanje Nove godine na dan koji je gregorijanskim kalendarom označen kao prvi januar nije oduvek bilo prisutno; naime mnoge kulture su smenu godina, pre nego što se ustalio današnji običaj, obeležavale u proleće ili jesen. U hrišćanskim sredinama, prvi januar (grigorijanskog ili julijanskog kalendara) je takođe poznat kao dan na koji je Isus Hristos obrezan. Crkvena nova godina se slavi 1. septembra po julijanskom kalendaru (14. septembra po gregorijanskom), kao dan početka liturgijskog ciklusa.
Dolazak Nove godine oko planete se može pratiti preko popisa vremenskih zona. U zemlje i teritorije koje su u UTC+X zoni, godina dolazi u (25-X) sati po našem vremenu, odn. (24-X) sati ako je tamo na snazi letnje vreme (na južnoj polulopti, označeno sa dve zvezdice **). Nova godina prvo stiže na kiribatska Linijska ostrva, u 11:00 31. dec/pros. po našem vremenu, a poslednji slave na Samoi (zona UTC-11) i još nekim pacifičkim ostrvima u 12:00 1. jan/sij. (u zoni UTC-12 niko ne živi ali može da se zatekne neki brod).
Nove godine u nekim kalendarima
Kalendari u upotrebi
Zima:
- ISO: ISO godina počinje sedmicom koja sadrži prvi četvrtak u godini, što znači da je prvi dan uvek ponedeljak u mogućem opsegu 29.12.-4.1
- gregorijanska: 1. januara/siječnja, a takođe i diskordijanska, revidirana julijanska (Milankovićeva), japanska (od 1873.), korejska (od 1895.)
- Julijanska: 14. januara/siječnja a takođe i berberska (taj kalendar je varijanta julijanskog)
- Kineska (lunisolarni kalendar): drugi mladi Mesec (astronomski, po kineskoj časovnoj zoni) posle zimske kratkodnevice (s vrlo retkim izuzecima), npr.: 14.2. 2010, 3.2. 2011., 23.1. 2012.
Proleće:
- Asirska (rekonstruisani kalendar): prvi lunarni mesec je u periodu mart/april
- Budistička: prvi lunarni mesec je u proleće
- Nanakšahi (Siki): 14. marta/ožujka
- Iranska: najčešće 21. marta/ožujka, ređe 20.3., ponekad 22.3.
- Kurdska: prolećna ravnodnevica, 20. ili 21. mart/ožuj.
- Zoroastrički: od 3 varijante kalendara, dve imaju "lutajuću godinu" (Kadmi i Šenšai) - godina počinje dan ranije svake 4 gregorijanske i to Kadmi uvek 30 dana pre Šenšai godine (primer: 20.7.2008. odn. 19.8.2008.); Fasli godina uvek počinje 21. marta
- Bahaistička: uvek 21. marta/ožujka
- Indijska nacionalna: 22. marta/ožujka, u prestupnim 21.3.
- Hindu tradicionalna solarna godina počinje oko 14. aprila/travnja. Npr. Bikram Sambat (nepalski solarni): 13. ili 14. aprila/travnja; Bengalska je 14. aprila/travnja u Bangladešu odn. 15. na istoku Indije (Zapadni Bengal, Asam i Tripura); kod lunisolarnih prvi mesec može biti Chaitra (mart/april), Ashada (jun/jul), Kartika (oktobar/novembar)
Leto:
- Javanska: (solarni ciklus Pranata Mangsa počinje 23. juna/lipnja, lunarni je kao i islamski)
Jesen:
- Koptska i Etiopska: kalendar je fiksiran u odnosu na julijanski od 1. veka pne., u 20. i 21. veku nova godina je (po gregorijanskom) 11. sep/ruj., odn. 12. sep/ruj. pred julijansku prestupnu godinu; Etiopski kalendar je varijanta koptskog.
- Hebrejska (lunisolarni kalendar): mladi Mesec (aritmetički), ugl. najbliži jesenjoj ravnodnevici (građanska godina), npr. 19.9. 2009. (5770 AM), 9.9. 2010. (5771 AM), 29.9. 2011. (5772 AM). Verska godina počinje pola godine ranije, oko prolećne ravnodnevice.
- Nepalski: Nepal Sambat (lunisolarni): prvi lunarni mesec je u periodu oktobar/novembar
Bilo koje godišnje doba:
Arhaični kalendari
- Antički makedonski: prvi mesec u oktobru ili decembru
- Astečki: značajna prva pojava Plejada pred zoru
- Atički: 1. mladina posle dugodnevice
- Babilonski: mladina najbliža prol. ravnodnevici
- Egipatski: u odnosu na solarnu godinu, dan ranije svake 4 godine; idealno u vreme prvog viđenja Sirijusa 19. ili 20. jula/srpnja u koje vreme je i Nil počinjao izlivanje
- Firentinski: 25.3. (kao i u Engleskoj) do uvođenja gregorijanskog kalendara 1582.
- Francuski rev.: u vreme zvanične upotrebe: 22. septembra/rujna, pred gregorijansku prestupnu (+ 1800.): 23.9.
- Stara Grčka: razni lunarni kalendari, tipično prva mladina posle letnje dugodnevice
- Rapa Nui: mladina u avgustu/kolovozu
- Rimski (predjulijanski): od 153. pne. 1. januar, prethodno 15. mart i još neki datumi
- Runski: raboš se namešta prvog uštapa posle kratkodnevice
- Sovjetski: 1.1.
- Vizantijski: 1. septembar (julijanski); danas je to crkvena nova godina (14. septembar)
Predloženi kalendari
Predloženi kalendari uglavnom zadržavaju 1. januar/siječnja kao početak godine: to je npr. slučaj sa Holocenskim (koji je zapravo predlog drugačije ere), Međunarodnim fiksnim i Svetskim kalendarom.
Svetski sezonski kalendar počinje 21. decembra/prosinca.
Kalendari sa prestupnom sedmicom imaju početak godine koji oscilira oko 1. januara/siječnja; npr. kod Pax kalendara u najširem mogućem rasponu od 18. decembra/prosinca do 6. januara/siječnja.
Da li Znamo šta i zašto baš to slavimo???
D.M.